Ratelaar - Rhinanthus
03/04/2023 - 10:01

Ratelaar - Rhinanthus

In dit kennisbank artikel vertellen we je alles wat je moet weten over de ratelaar. En dan niet over de vogel of insect, maar over de plant. Ratelaars kennen een lange geschiedenis in Nederland en vervullen belangrijke taken in biodiverse vegetaties.

Inhoudsopgave

Wat zijn ratelaars?

De ratelaar, of ‘Rhinanthus’, is een eenjarige plant uit de Bremraapfamilie. Ratelaars zijn inheemse planten die in Nederland in de natuur voorkomen. De plant heeft lancetvormige bladeren met tweelippige, gele bloemen. Verder is de plant te herkennen aan de bijzondere bloeiwijze. De bladeren staan telkens twee aan twee tegenover elkaar. Ratelaars komen in verschillende soorten en maten. Degene die in Nederland en België groeien zijn de grote ratelaar, kleine ratelaar en harige ratelaar. Ratelaars kunnen een veldje of grasland omtoveren tot een gele bloemenzee die veelbezocht wordt door bijen, hommels, vlinders en zweefvliegen.

Ratelaars in bloei

Ratelaars in bloei: een kleurrijke bloemenoase

Wat is het verschil tussen de grote en kleine ratelaar?

Naast het verschil in groeihoogte, zijn er nog meer verschillen tussen de twee. Waar de grote ratelaar voornamelijk rond drassige gebieden opduikt, is de kleine ratelaar ook terug te vinden in onze natuur op minder natte standplaatsen. De kleine ratelaar is vrij zeldzaam: ze komen een stuk minder vaak voor dan grote ratelaars. Er komen hybrides voor tussen de verschillende soorten, hierdoor zijn ze soms alsnog lastig van elkaar te onderscheiden. Maar wie goed oplet, ziet het verschil aan de schutbladeren. Grote ratelaars hebben lichtgekleurde schutbladeren, terwijl kleine ratelaars een witte of blauwpaarse bovenlip hebben. 

Waar groeit de ratelaar?

Ratelaar groeit het allerbeste op zure, vochtige en matig voedselrijke veengrond. Tegenwoordig is deze wilde plant vaak terug te vinden rond drassige hooilanden, ecologisch beheerde wegbermen en langs slootkanten. Ratelaars groeien voornamelijk op de Waddeneilanden, in duingebieden en in Zuid-Limburg. Verder komen ze ook voor in veenlandschappen, hoofdzakelijk in West- en Noord-Nederland. In kleigebieden zijn ze nauwelijks terug te vinden.

Ratelaar zaaien

Met zaden van ratelaars kun je overal uit de voeten. Zo kun je een bestaande bloemenweide omtoveren tot bloemrijk grasland. Verder kan ratelaar gezaaid worden om vergrassing in bloemenweides tegen te gaan. Of wellicht vind je het gewoonweg een mooie plant. Ook jij kan deze veelzijdige plant zaaien. Maar hoe… en wanneer? Je leest het hieronder!

Wanneer ratelaars zaaien?

In tegenstelling tot de meeste eenjarige bloemzaden, dienen ratelaars later in het jaar gezaaid te worden. De beste tijd om te zaaien is van juli tot en met oktober. Als er gezaaid wordt in bestaande vegetatie zoals gras, dan is het raadzaam om dit van tevoren kort te maaien. Zo weet je zeker dat de zaden contact maken met de bodem. De ratelaar kent een lange bloeitijd van mei tot september. Aan het eind van de bloeiperiode maken de gerijpte bloemzaden een kletterend geluid in de hulsjes als je ze heen en weer schudt. Hier heeft de plant dan ook zijn naam aan te danken.

Waar kun je de ratelaar zaaien?

Ratelaars stellen de nodige eisen, maar desalniettemin kan deze op verschillende plekken groeien. Op graslanden, heiden en ook in bloemenweides, bijvoorbeeld in je achtertuin. Kies een plekje uit in de zon of halfschaduw. Er is veel geëxperimenteerd met de bloemzaden van de Rhinanthus. Op voedselrijke grond bleek de plant onderdrukt te worden door grassen, die sneller groeien. Ook de zaairesultaten op voedselarme grond vielen tegen. Gebleken is dat ratelaar het beste groeit op een matig voedselrijke bodem. Schrale grond kan verrijkt worden met koemestkorrels, hierdoor zullen ratelaars in aantallen toenemen.

Voor zowel kleine als grote ratelaars geldt dat je ongeveer 0,5 tot maximaal 1 gram zaad nodig hebt voor het zaaien van 1 vierkante meter. 

Ratelaar inzetten tegen vergrassing in bloemenweides

We hebben het al even in het kort vermeld: ratelaar kan gezaaid worden om vergrassing in wilde bloemenweides tegen te gaan. Ratelaar is namelijk een halfparasiet op gras. Eenmaal gezaaid in de zomer of herfst, zijn de wortels in dezelfde winter al op zoek naar wortels van andere planten, waaronder dus ook gras. Ratelaars halen nutriënten uit de wortels van deze gewassen, wat als gevolg heeft dat de ratelaar een concurrentievoordeel gecreëert. Ratelaars verdringen het gras en nemen de plek vervolgens in. Hierdoor krijgen bloemen een betere kans om te groeien en dit effect wordt vergroot doordat de ratelaar een hoge aantrekkingskracht heeft op bestuivende insecten. Kortom, ratelaars vormen voor het beheer van kruidenrijke graslanden en wilde bloemenweides een betrouwbaar arsenaal tegen vergrassing.

Ratelaar zaden kopen bij Graszaaddirect

We hopen dat je meer te weten bent gekomen over de ratelaar. Wil je deze zaden zelf zaaien? Wij helpen jou graag op gang met één van onze zaadmixen. Tover je tuin om tot een kleurrijke bloemenoase met onze mooie wilde bloemen. Bij Graszaaddirect koop je hoge kwaliteit zaden van de ratelaar. De plant maakt deel uit van bepaalde bloemenmengsels en bijenmengsels, maar is ook los verkrijgbaar. Met onze expertise willen wij zowel mens als natuur helpen, dus heb je meer informatie nodig? Neem dan gerust contact op met onze specialisten.